Dolandırıcılık Suçu ve Nitelikli Dolandırıcılık

Dolandırıcılık Suçu ve Nitelikli Dolandırıcılık

Dolandırıcılık Suçu

Dolandırıcılık suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 157. maddesinde düzenlenmiştir. Suçun nitelikli hali ise 158. maddede düzenlenmiştir. TCK m.157 hükmüne göre, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin Türk Lirası kadar adlî para cezası verilir.

Dolandırıcılık suçunun maddi unsurları;

• Hileli Hareket: Suçun oluşabilmesi için failin hileli hareketlerle mağduru aldatmış olması gerekmektedir. Kanun koyucu hileli hareketin tanımını yapmamış, hangi davranışların hileli hareket kapsamına gireceği hususunu bilinçli olarak öğreti ve uygulamaya bırakmıştır. Mağdurun hataya düşmesine ve iradesini sakatlayarak tasarrufta bulunmasına yol açan her türlü davranışı hile olarak tanımlamak mümkündür. (Yaşar-Gökcan-Artuç, 2014, s. 5070. Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanan Türkçe Sözlük’te hile “birini aldatmak, yanıltmak için yapılan düzen, dolap, oyun, ayak oyunu, alavere dalavere, desise, entrika” olarak tanımlanmıştır. Bkz. Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011, s. 1101.)
• Aldanma: Aldanma, bir kimsenin zihninde var olan düşünce ile gerçeğin birbiriyle uyuşmaması halidir. (Eker Kazancı-Zeyrek, “TCK’da Dolandırıcılık Suçu”, s. 534.) Mağdurun hataya düşmesi herhangi bir nedenden değil, hileli davranıştan kaynaklanmalıdır. (Erem’e göre, dolandırıcılık suçu bakımından hile araçtır. Belirlenen neticeyi meydana getirmeye elverişli olmayan şey esasen araç değildir. Bkz. Erem, 1956, s. 14.)
• Kendisine ya da bir başkasına yarar sağlama: Suçun oluşabilmesi için failin mağduru aldatma kastıyla hileli hareketler yapması neticesinde bir zarar ortaya çıkmalıdır. Suçun oluşması için zararın ortaya çıkması yeterli olup, failin hile ile elde etmiş olduğu menfaatten fiilen yararlanamamış olması suçun tamamlanmadığı sonucunu doğurmaz.

Dolandırıcılık suçunun manevi unsuru;

Dolandırıcılık suçu genel kast ile işlenebilen bir suçtur. TCK’nın 157. maddesinde düzenlenen basit dolandırıcılık suçunun oluşumu için failin ayrıca belli saikle hareket etmiş olması aranmaz.

Nitelikli Dolandırıcılık

Madde 158 – (1) Dolandırıcılık suçunun;

1. a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
2. b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
3. c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
4. d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
5. e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
6. f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
7. g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
8. h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
9. i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
10. j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
11. k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
12. l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,

İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/19 md.; Değişik: 3/4/2013-6456/40 md.) Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.

(2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.

(3) (Ek fıkra: 24/11/2016-6763/14 md.) Bu madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.

Daha az cezayı gerektiren hal

Madde 159- (1) Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.

Dolandırıcılık Suçuna Teşebbüs

Basit veya nitelikli dolandırıcılık suçunun teşebbüs aşamasında kalması mümkündür. Kişi, dolandırıcılık suçuna elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur. Ancak fail henüz suçun icra hareketlerine başlamamış ve hazırlık hareketleri aşamasında yakalanmışsa bu halde suç oluşmaz. Netice olarak, dolandırıcılık suçuna teşebbüs hükümlerinin uygulanabilmesi için failin icra hareketlerine başlamış olması gerekmekte, ancak zarar meydana gelmemiş olması gerekmektedir. Zira zarar meydana gelmiş, ancak fail henüz hile ile elde etmiş olduğu menfaatten fiilen yararlanamamış olsa dahi suç tamamlanmış olacaktır.

Basit veya nitelikli dolandırıcılık suçunun teşebbüs aşamasında kalması halinde, faile verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir. (TCK m.35/2).

Dolandırıcılık Suçunda Şikayet, Uzlaştırma ve Zamanaşımı

Dolandırıcılık suçunun takibi şikayete bağlı değildir. Savcılık suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez re’sen soruşturma yapmak zorundadır. Bu nedenle dolandırıcılık suçu yönünden herhangi bir şikayet süresi yoktur. Ancak suçun en basit halinde dava zamanaşımı süresi 8 yıl olduğundan en geç 8 yıl içinde şikayet hakkının kullanılarak olayın savcılığa bildirilmesi gerekmektedir. Nitelikli dolandırıcılık suçu bakımından zamanaşımı süresi ise 15 yıldır.

Basit dolandırıcılık suçu (TCK m.157), uzlaştırmaya tabi suçlardandır. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda, gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması, uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilmesi gerekmektedir. Nitelikli dolandırıcılık suçu (TCK m.158) uzlaşma kapsamında değildir.

Dolandırıcılık Suçunun Cezası Nedir?

Dolandırıcılık suçunun TCK m.157 hükmü ile düzenlenen basit halinin cezası, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır. Dolandırıcılık suçunun TCK m.158 hükmü ile düzenlenen nitelikli hallerinin cezası üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasıdır. Ancak TCK m.158/1- e,f,j,k,l bentlerinde sayılan hallerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamayacaktır. Dolandırıcılık suçunun, TCK m.159 hükmü ile düzenlenen daha az cezayı gerektiren halinde ise fail hakkında altı aydan bir yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmedilecektir.